जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि बाजरीचे उत्पादन आणि वापर वाढविण्यासाठी 2023 हे वर्ष आंतरराष्ट्रीय बाजरीचे वर्ष म्हणून घोषित करण्यात आले आहे. भारत, बाजरीचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि ग्राहक देखील या उदात्त उपक्रमाला 'लोक चळवळ' बनवतो. बाजरी पहिल्यांदा भारतात पाळीव करण्यात आली होती आणि सिंधू संस्कृतीच्या प्राचीन काळात वापरल्याचा पुरावा आहे. गहू आणि तांदूळ यांसारख्या मुख्य तृणधान्यांच्या वाढत्या लोकप्रियतेमुळे, बाजरी योग्य प्रसिद्धीपासून मागे पडते आणि अशा प्रकारे हे पाऊल बाजरीच्या आवश्यक वापरास प्रोत्साहन देते. आपल्या सर्वांना फिंगर बाजरी, ज्वारीची बाजरी आणि मोती बाजरी यासारख्या बाजरींचे काही प्रकार माहित आहेत, परंतु इतर अद्याप शोधलेल्या अवस्थेत आहेत. तुमच्या दैनंदिन आहारात त्यांचा समावेश केल्याने तुमच्या आरोग्यासाठी सकारात्मक फायदे मिळतात, त्यामुळे लोकप्रिय नावांवर अवलंबून राहू नका तर त्या सर्वांचा खुलासा करा. चला त्यांचा महिमा जाणून घेऊया आणि त्यांचे आरोग्य लाभ घेऊया.
बाजरी म्हणजे काय?
बाजरी पिके ही तृणधान्ये आहेत, जी Poaceae गवत कुटुंबातील आहेत. लहान बियांमध्ये दिसणारी, बाजरी मूळ आशिया आणि आफ्रिकेतील आहे, विशेषतः, भारत आणि नायजेरिया. आपल्या पूर्वजांच्या काळापासून ते आपल्या आहाराचा अविभाज्य भाग राहिले आहेत तसेच जनावरांचा चारा म्हणूनही त्यांची लागवड केली जाते. बाजरीचा अर्थ, स्वतःच एक वनस्पती सूचित करते ज्यामध्ये अनेक लहान बिया असतात ज्याचा वापर प्राणी आणि लोकांसाठी अन्न म्हणून केला जाऊ शकतो. बाजरीची वैशिष्ट्ये जसे की:
-
मिश्र पीक म्हणून उगवले जाते, लहान धान्यासह आणि अगदी खराब जमिनीत.
-
बाजरी पिकांना उगवण्यासाठी थोडा पाऊस लागतो.
-
दुष्काळ आणि इतर अत्यंत हवामान परिस्थिती अत्यंत सहनशील.
-
मुख्य तृणधान्यांप्रमाणे जवळजवळ समान पोषक प्रोफाइल असणे.
प्रत्येकाने नियमित आहारात समाविष्ट केलेल्या टॉप 10 बाजरी काय आहेत?
बाजरी म्हणजे काय हे समजून घेतल्यानंतर, सामान्य वाणांसह शीर्ष 10 बाजरींची ओळख करून देऊ. त्यांच्यापैकी प्रत्येकाला एक अनोखी चव आणि त्याचे स्वतःचे आरोग्य फायदे मिळत असल्याने, पोषणतज्ञ त्यांची शिफारस करतात.
1. फिंगर बाजरी
फिंगर ज्वारी किंवा नाचणी ही जगभरात सर्वाधिक खपलेली बाजरी आहे. ग्लूटेन-मुक्त बाजरी हा गहू आणि तांदूळसाठी आरोग्यदायी पर्याय आहे. भरपूर लोह आणि इतर खनिज घटकांसह, नाचणी ही फिटनेस लोकांची आवडती बाजरी आहे. नाचणीतील पोषक घटकांचा मुलांच्या मेंदू आणि शरीराच्या विकासाशी जवळचा संबंध आहे. अमीनो ऍसिडची दाट रचना दैनंदिन अँटिऑक्सिडंट गरजा पूर्ण करते आणि तुम्हाला निरोगी आणि तरुण ठेवते. पांढऱ्या आणि तपकिरी रंगात उपलब्ध असलेल्या या बाजरीच्या जाती ग्राहकांना त्यांचा अधिक वापर करण्यास प्रवृत्त करत आहेत.
2. ज्वारी बाजरी
ज्वारीची बाजरी बहुतेक भारतात ज्वारी म्हणून ओळखली जाते, आणि महाराष्ट्र आणि कर्नाटक सारखी राज्ये तिचे सर्वाधिक उत्पादक आहेत. चवीला किंचित गोड, ज्वारी बाजरी लोह, प्रथिने आणि फायबरचा चांगला स्रोत आहे. इथेनॉल उत्पादनात देखील वापरला जातो, ज्वारी बाजरी विविध आरोग्य फायद्यांची पूर्तता करते. जे लोक ग्लूटेन असहिष्णु आहेत ते आरोग्यदायी पर्याय म्हणून ज्वारीचा पर्याय घेऊ शकतात. त्यात उच्च-तीव्रतेचे अँटिऑक्सिडंट्स आहेत आणि कॅलरी आणि मॅक्रोमध्ये जास्त आहे. ज्वारीच्या नियमित सेवनाने चयापचय क्रिया सुधारू शकतात आणि एकूण तग धरण्याची क्षमता वाढू शकते.
3. मोती बाजरी
मोती बाजरी, ज्याला बाजरी देखील म्हणतात, पराठा, खिचडी आणि इतरांसारखे विविध पारंपारिक पदार्थ तयार करण्यासाठी वापरली जाणारी बाजरी ही खूप परिचित आहे. मोती बाजरीमध्ये फायबर, लोह, प्रथिने, कॅल्शियम आणि मॅग्नेशियम यांसारखे पोषक घटक असतात. जे लोक नियमितपणे मोती बाजरीचे सेवन करतात त्यांना टाइप 2 मधुमेहाविरूद्ध लढण्यासाठी आरोग्य सुधारू शकते. गुजरात, महाराष्ट्र, राजस्थान, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेश ही राज्ये या अद्भुत बाजरीचे प्रमुख उत्पादक आणि ग्राहक आहेत.
भारतातील फॉक्सटेल बाजरी किंवा कांगी हे अर्ध-शुष्क प्रदेशात घेतले जाते आणि हंगाम खूपच लहान असतो. या बाजरीमध्ये कार्बोहायड्रेट्सचे प्रमाण जास्त असते जे शरीरातील रक्तातील साखरेची पातळी राखण्यास मदत करते. फॉक्सटेल बाजरी सुपर न्यूट्रिएंट प्रोफाइलसह शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते.
5. बकव्हीट बाजरी
बकव्हीट, मुख्यतः भारतात कुट्टू म्हणून ओळखले जाते, जे बहुतेक नवरात्रीच्या उपवासात वापरले जाते. ही मधुमेहासाठी अनुकूल बाजरी रक्तदाब पातळी राखण्यासाठी देखील प्रभावित करते. हे जादुई बाजरीचे पीक हृदयाच्या आरोग्यासाठी वरदान आहे आणि नियमित सेवनाने अतिरिक्त वजन कमी करू शकते. बकव्हीट बाजरीमध्ये कर्करोगविरोधी वैशिष्ट्ये देखील आहेत.
बार्नयार्ड किंवा सानवा ही भारतातील एक लोकप्रिय बाजरी आहे, जी आहारातील तंतूंनी भरलेली आहे. ही उच्च घनता आतड्यांतील प्रवाह सुधारण्यास आणि वजन कमी करण्यास योगदान देते. ही बाजरी किरकोळ शेतात वाढते आणि वेगाने वाढणारी वनस्पती. हे कॅल्शियम आणि फॉस्फेटने भरलेले आहे, जे हाडांच्या वस्तुमानास चालना देईल.
7. कोडो बाजरी
कोडो बाजरी ही पाचक बाजरी आहे जी एमिनो अॅसिड लेसिथिनमध्ये समृद्ध आहे. ही बाजरी, ज्याला कोडोन बाजरी असेही म्हणतात, न्यूरोलॉजिकल सिस्टम मजबूत करण्यासाठी अत्यंत प्रभावी आहे. ही आश्चर्यकारक बाजरी जीवनसत्त्वे आणि खनिजे जसे की व्हिटॅमिन बी 6, फॉलिक ऍसिड, कॅल्शियम, लोह, मॅग्नेशियम, जस्त आणि पोटॅशियमने भरलेली आहे. हे ग्लूटेन-मुक्त बाजरी ग्लूटेन-असहिष्णु लोकांसाठी एक अत्यंत फायदेशीर पर्याय आहे. कोडो बाजरी जोडल्याने तुम्हाला हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य सुधारण्यात आणि कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करण्यात मदत होऊ शकते.
राजगिरा बाजरीचा वापर भारतात उपवासाच्या दिवसांमध्ये केला जातो. उच्च फायबर आणि प्रथिने सामग्री त्यापासून बनविलेले पदार्थ संतुलित आहार बनवतात. जर तुम्हाला काळे आणि चमकदार केस दिसायचे असतील तर तुम्ही या बाजरीचे पीक तुमच्या नेहमीच्या आहारात समाविष्ट केले पाहिजे.
9. लहान बाजरी
पाणी साचणे किंवा दुष्काळ अशा प्रतिकूल हवामानात छोटी बाजरी वाढते. भारतात, पूर्व घाट या प्रकारच्या बाजरीच्या उत्पादन क्षेत्रात मोडतात. लहान बाजरी असे नाव असले तरी, हे पीक झिंक, कॅल्शियम, लोह आणि पोटॅशियम यांसारख्या खनिजांनी भरलेले आहे. भारतातील दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये तुम्हाला अनेक पारंपारिक पदार्थ मिळतील.
10. ब्राउनटॉप बाजरी
ही बाजरी मुख्यतः कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशात घेतली जाते. ही बाजरी कमी सुपीक जमिनीवर पिकवता येते. ब्राऊनटॉप बाजरीच्या उच्च फायबर सामग्रीमुळे ते वजन कमी करण्यासाठी एक आदर्श अन्न बनू शकते. ग्लूटेन-मुक्त बाजरी पचनास प्रोत्साहन देते, हृदयाचे आरोग्य वाढवते, हाडे मजबूत करते आणि इतर अनेक आरोग्य फायदे.
'जुने म्हणजे सोनं!', ही म्हण बाजरीच्या बाबतीत खरी ठरते! अद्ययावत आहार पद्धतींचे आभार, जे आपल्या पूर्वजांनी नित्यक्रम म्हणून पाळलेल्या खाद्यसंस्कृतीचा पुनर्वापर करण्यासाठी तरुण पिढीला प्रवृत्त करत आहेत. या सर्वांचा फायदा घेण्यासाठी 10 प्रकारच्या बाजरींचा समावेश केला जाऊ शकतो. लक्षणीयरीत्या पोषक तत्वांनी भरलेल्या, प्रत्येक बाजरीला अपवादात्मक चव असते आणि आरोग्यासाठी फायदे उलगडतात. तुमची स्वयंपाकाची कौशल्ये सुधारा आणि बाजरीच्या वाणांसह दररोज तुमच्या प्लेटमध्ये विविधता आणा. 100% लाभ मिळवण्यासाठी आमच्याकडून सेंद्रिय पद्धतीने पिकवलेल्या बाजरींवर विश्वास ठेवा!
