मेथी: फक्त मसाला किंवा भाजीपेक्षा जास्त
मेथी, ज्याला हिंदी आणि इतर भारतीय भाषांमध्ये मेथी म्हणूनही ओळखले जाते, ही एक औषधी वनस्पती आहे जी Fabaceae कुटुंबातील आहे. मेथीची पाने, मेथीची पाने म्हणून ओळखली जाणारी, एक अद्वितीय, किंचित कडू चव असलेली लहान आणि हिरवी असते. ते सामान्यतः भारतीय स्वयंपाकात औषधी वनस्पती किंवा भाजी म्हणून वापरले जातात. दुसरीकडे, मेथीच्या बिया लहान, पिवळसर-तपकिरी बिया असतात ज्यात तीव्र सुगंध आणि किंचित कडू चव असते. ते सहसा भारतीय, मध्य पूर्व आणि उत्तर आफ्रिकन पाककृतींमध्ये मसाला म्हणून वापरले जातात. करी पावडर, मसाल्यांचे मिश्रण आणि लोणचे यामध्ये मेथीचे दाणे हे मुख्य घटक आहेत.
मेथी संपूर्ण किंवा ग्राउंड वापरली जाऊ शकते आणि त्यांच्या चव प्रोफाइलचे वर्णन अनेकदा नटी आणि मॅपल सिरपची आठवण करून देणारे म्हणून केले जाते. त्याच्या स्वयंपाकासाठी वापरण्याव्यतिरिक्त, मेथीचा पारंपारिक औषधांमध्ये समृद्ध इतिहास आहे. अनेक शतकांपासून आरोग्याच्या विविध समस्या सोडवण्यासाठी याचा वापर केला जात आहे. मेथी ताजी पाने, वाळलेली पाने (कसुरी मेथी), बिया, चूर्ण बिया आणि पूरक अशा विविध स्वरूपात उपलब्ध आहे.
मेथीचे पौष्टिक मूल्य
मेथीच्या दाण्यांमध्ये प्रामुख्याने कार्बोहायड्रेट्स, प्रथिने आणि आहारातील फायबर असतात. विशिष्ट प्रमाणात भिन्न असू शकतात, परंतु सरासरी, त्यामध्ये सुमारे 50% कर्बोदके, 25% प्रथिने आणि 25% फायबर असतात.
फायबर : मेथी दाणे आहारातील फायबरचा उत्कृष्ट स्रोत आहेत. त्यामध्ये विरघळणारे आणि अघुलनशील फायबर असतात.
जीवनसत्त्वे : मेथीचे दाणे व्हिटॅमिन ए, व्हिटॅमिन सी, व्हिटॅमिन बी 6 आणि फोलेट (व्हिटॅमिन बी 9) यासह विविध जीवनसत्त्वांचा चांगला स्रोत आहेत.
खनिजे : मेथीच्या दाण्यांमध्ये लोह, मॅग्नेशियम, मॅंगनीज आणि तांबे यांसारख्या खनिजे भरपूर प्रमाणात असतात.
अँटिऑक्सिडंट्स : मेथीच्या दाण्यांमध्ये फ्लेव्होनॉइड्स, पॉलीफेनॉल्स आणि व्हिटॅमिन सी यासह अनेक फायदेशीर अँटिऑक्सिडंट्स असतात.
अत्यावश्यक फॅटी ऍसिडस् : मेथीच्या बियांमध्ये ओमेगा-३ आणि ओमेगा-६ फॅटी ऍसिडसह आवश्यक फॅटी ऍसिडस् थोड्या प्रमाणात असतात.
मेथीचे 10 आरोग्य फायदे
1. मेथी रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत करू शकतेमेथीमध्ये विरघळणारे फायबर असते, जे पोटात साखरेचे शोषण कमी करू शकते आणि इन्सुलिन संवेदनशीलता सुधारू शकते. मधुमेह किंवा प्रीडायबिटीज असलेल्या व्यक्तींसाठी मेथी फायदेशीर ठरू शकते.
2. मेथीच्या बियांचा उपयोग पाचक आरोग्याला चालना देण्यासाठी केला जातो
मेथीमध्ये भरपूर फायबर असते आणि फायबरचे प्रमाण बद्धकोष्ठता दूर करण्यात आणि नियमित आतड्यांसंबंधी हालचालींना चालना देण्यासाठी मदत करू शकते. हे ऍसिडिटी आणि छातीत जळजळ कमी करण्यास देखील मदत करू शकते.
3. मेथीचा कोलेस्टेरॉलच्या पातळीवर सकारात्मक प्रभाव पडतो
काही अभ्यासांमध्ये एचडीएल कोलेस्ट्रॉल ("चांगले" कोलेस्टेरॉल मानले जाते) वाढवताना एकूण कोलेस्टेरॉल, एलडीएल कोलेस्टेरॉल (अनेकदा "खराब" कोलेस्टेरॉल म्हणून संबोधले जाते) आणि ट्रायग्लिसराइड पातळी कमी होते असे आढळून आले आहे.
4. मेथी स्तनपानास प्रोत्साहन देते
मेथीच्या बियांचा सर्वात आकर्षक उपयोग म्हणजे स्तनपान करणा-या मातांच्या स्तनपानाला चालना देण्यासाठी त्याची भूमिका. अनेक अभ्यासांनी असे सूचित केले आहे की मेथीचे सेवन केल्याने आईच्या दुधाचे प्रमाण वाढण्यास मदत होते.
5. मेथीचा वापर पारंपारिकपणे त्याच्या दाहक-विरोधी प्रभावांसाठी केला जातो
त्यात मेथी, फ्लेव्होनॉइड्स आणि अल्कलॉइड्स सारखी संयुगे असतात, ज्यामुळे शरीरातील जळजळ कमी होण्यास मदत होते. हा गुणधर्म संधिवात आणि इतर दाहक विकारांसारख्या परिस्थितींसाठी मेथीला उपयुक्त ठरतो.
6. मेथीचा संबंध वाढलेल्या रोमँटिक इच्छा आणि सुधारित कामगिरीशी जोडला गेला आहे
घनिष्ठ नातेसंबंधांमध्ये मेथीचा संबंध वाढलेल्या रोमँटिक इच्छा आणि सुधारित कार्यप्रदर्शनाशी जोडला गेला आहे. हे टेस्टोस्टेरॉनची पातळी वाढवण्यास मदत करू शकते, जे सर्व लिंगांच्या व्यक्तींमधील अंतरंग अनुभवांच्या इच्छेवर आणि आनंद घेण्यावर सकारात्मक परिणाम करू शकते.
7. मेथी वजन व्यवस्थापनात मदत करू शकते
फायबर सामग्रीमुळे, जे परिपूर्णतेची भावना वाढविण्यात आणि कॅलरीजचे सेवन कमी करण्यात मदत करू शकते. हे चरबी चयापचय वाढवू शकते आणि इन्सुलिन संवेदनशीलता सुधारू शकते, जे वजन नियंत्रणासाठी फायदेशीर ठरू शकते.
8. मेथीमध्ये कार्डिओ संरक्षणात्मक प्रभाव असल्याचे दिसून आले आहे
मेथीच्या बियांमध्ये गॅलेक्टोमनन सारखी संयुगे असतात, ज्यांचे कार्डिओ संरक्षणात्मक प्रभाव असल्याचे दिसून आले आहे. ते रक्तदाब कमी करून, ऑक्सिडेटिव्ह तणाव कमी करून आणि लिपिड प्रोफाइल सुधारून हृदयरोगाचा धोका कमी करण्यात मदत करू शकतात.
9. त्वचेचे आरोग्य वाढवण्यासाठी मेथीचा वापर केला जातो
मेथीमध्ये मॉइश्चरायझिंग आणि अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असू शकतात जे चिडचिड झालेल्या त्वचेला शांत करण्यास, लालसरपणा कमी करण्यास आणि एक्जिमा आणि मुरुमांसारख्या परिस्थिती कमी करण्यास मदत करू शकतात. या फायद्यांसाठी मेथीची पेस्ट किंवा तेल थेट त्वचेला लावता येते.
10. मेथीचा वापर परंपरेने श्वसनाच्या समस्या दूर करण्यासाठी केला जातो
खोकला, ब्राँकायटिस आणि रक्तसंचय यांसारख्या श्वसनाच्या समस्या दूर करण्यासाठी मेथीचा वापर केला जाऊ शकतो. असे मानले जाते की त्यात म्यूकोलिटिक गुणधर्म आहेत, ज्यामुळे श्वसनमार्गातून श्लेष्मा तुटण्यास आणि बाहेर टाकण्यास मदत होते.
दैनंदिन जीवनात मेथीचा समावेश
- पाण्यासोबत : आरोग्याच्या फायद्यासाठी मेथी पावडरचे सेवन करण्याचा एक लोकप्रिय मार्ग म्हणजे कोमट पाण्यात मिसळून सकाळी रिकाम्या पोटी प्या.
- हर्बल चहा : मेथीच्या दाण्यांचा वापर शांत करणारा हर्बल चहा तयार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. फक्त एक चमचा मेथीचे दाणे पाण्यात उकळून, गाळून प्या. चवदार आणि सुगंधी हर्बल चहासाठी. चव वाढवण्यासाठी मध किंवा लिंबू घाला.
- अंकुरलेले : मेथीचे बियाणे अंकुरित केल्याने त्यांचे पौष्टिक मूल्य वाढते, ज्यामुळे ते सॅलड्स, सँडविच आणि स्ट्राइ-फ्राईजमध्ये एक उत्कृष्ट जोड बनतात.
- होममेड स्पाईस मिक्स : तुम्ही मेथी पावडरचा वापर घरच्या घरी स्वतःचे मसाले तयार करण्यासाठी करू शकता, जिरे, धणे आणि हळद यांसारख्या इतर मसाल्यांसोबत एकत्र करून.
- हेल्दी स्मूदी : तुमच्या रोजच्या स्मूदीमध्ये एक चमचा मेथी पावडर घालण्याचा विचार करा. हे एक अनोखी चव देते आणि तुमच्या पेयाला पोषक वाढ देते.
- सॅलडवर शिंपडा : खमंग आणि किंचित कडू चवीसाठी भाजलेले मेथीचे दाणे किंवा मेथी पावडर सॅलडवर शिंपडा.
- कढीपत्ता आणि स्ट्यू : करी किंवा स्ट्यू शिजत असताना त्यात एक चमचा मेथी पावडर घाला. हे एक अद्वितीय, किंचित कडू चव देते जे इतर मसाल्यांना पूरक असते
- बेकिंग: मेथी पावडर ब्रेड किंवा केकच्या मिश्रणात जोडता येते. हे एक सुंदर चव प्रोफाइल देते आणि आपल्या बेक केलेल्या मालातील पौष्टिक सामग्री वाढवते.
- भिजवलेले मेथी दाणे : मेथीचे दाणे रात्रभर पाण्यात भिजवून ठेवा आणि सकाळी रिकाम्या पोटी खा. असे मानले जाते की हे रक्तातील साखरेची पातळी व्यवस्थापित करण्यास, पचनास मदत करते आणि वजन कमी करण्यास मदत करते.
- मेथीचे पाणी : ज्या पाण्यात मेथीचे दाणे भिजवलेले असतात ते पाणीही आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरते. हे रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्यास आणि पचन सुधारण्यास मदत करते असे म्हटले जाते.
- ताजी पाने : मेथी पराठा आणि मेथी डाळ यांसारख्या पारंपारिक भारतीय पाककृतींपासून ते मेथी-इन्फ्युज्ड पास्ता सारख्या अधिक जागतिक तयारींपर्यंत, ताज्या मेथीच्या पानांचा वापर अनेक स्वादिष्ट पदार्थ तयार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
तुमच्या स्किनकेअर आणि हेअर केअर रूटीनमध्ये मेथी
- केसांची काळजी : मेथीचे दाणे आणि पाणी बारीक करून मेथीची पेस्ट तयार करा. केसांच्या वाढीस प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि कोंडा दूर करण्यासाठी ही पेस्ट तुमच्या टाळू आणि केसांना नैसर्गिक कंडिशनर म्हणून लावा.
- फेस मास्क : फेस मास्क तयार करण्यासाठी मेथी पावडर पाण्यात किंवा दही मिसळा. मुरुम, डाग कमी करण्यासाठी आणि त्वचेचा रंग सुधारण्यासाठी ते चेहऱ्यावर लावा.
- हर्बल ऑइल इन्फ्युजन : नारळ किंवा ऑलिव्ह ऑइल सारख्या वाहक तेलात मेथीचे दाणे घाला आणि त्यांना काही आठवडे घालू द्या. हे तेल टाळूची मालिश करण्यासाठी किंवा मॉइश्चरायझर म्हणून वापरा.
तुमच्या बागेत मेथी
जर तुमच्याकडे हिरवा अंगठा असेल तर स्वतःची मेथी का उगवत नाही? ही एक सहज वाढणारी वनस्पती आहे जी लहान बागेत किंवा तुमच्या बाल्कनीतील भांड्यातही वाढू शकते. बोनस म्हणून, तुमच्याकडे स्वयंपाकासाठी ताजी मेथीची पाने असतील आणि शेंगा म्हणून, ते तुमची माती नायट्रोजनने समृद्ध करेल, ती अधिक सुपीक बनवेल. उच्च-गुणवत्तेचे मेथीचे दाणे मिळवा, चांगला निचरा होणारा कंटेनर निवडा आणि कंटेनरमध्ये चांगले निचरा होणारी माती किंवा कुंडीची माती आणि कंपोस्ट यांचे मिश्रण भरा. आणि मेथीचे दाणे मातीच्या पृष्ठभागावर समान रीतीने पसरवा. माती ओलसर ठेवण्यासाठी हलक्या हाताने पाणी द्या पण पाणी साचणार नाही. मेथीचे दाणे साधारणपणे आठवडाभरात उगवतात.निष्कर्ष
एकंदरीत, मेथी किंवा मेथी ही एक अष्टपैलू औषधी वनस्पती आहे जी पदार्थांमध्ये एक विशिष्ट चव जोडते आणि त्याच्या संभाव्य आरोग्य फायद्यांसाठी मूल्यवान आहे. त्याच्या पाककृती आणि औषधी उपयोगांमुळे जगभरातील अनेक पाककृती आणि पारंपारिक उपायांमध्ये ते मुख्य घटक बनले आहे. कोणत्याही औषधी वनस्पती किंवा पूरक आहाराप्रमाणेच, मेथीचा वापर कमी प्रमाणात करणे आणि तुम्हाला काही चिंता किंवा विशिष्ट आरोग्य स्थिती असल्यास आरोग्यसेवा व्यावसायिकांशी सल्लामसलत करण्याचा सल्ला दिला जातो. उत्तम दर्जाची मेथी किंवा मेथी बिया खरेदी करण्यासाठी organicgyaan.com वर आमच्या ऑनलाइन स्टोअरला भेट द्या.
