प्रत्येक स्वयंपाकघरात दालचे प्रकार असावेत: आवश्यक वाण

प्रत्येक स्वयंपाकघरात, विशेषतः भारतीय घरांमध्ये, डाळ हा एक मुख्य घटक आहे जो बहुमुखी आणि पौष्टिक दोन्ही आहे. डाळ किंवा मसूर हे प्रथिनांचे प्राथमिक स्त्रोत आहेत, विशेषत: शाकाहारी आहारात. ते वेगवेगळ्या प्रकारे शिजवले जाऊ शकतात, हार्दिक सूपपासून ते समृद्ध ग्रेव्हीजपर्यंत अनेक प्रकारच्या व्यंजनांची पूर्तता करतात. स्वयंपाकामध्ये खोलवर जाऊ पाहणाऱ्या किंवा फक्त त्यांच्या पाककृतींचा विस्तार करू इच्छिणाऱ्या प्रत्येकासाठी डाळचे विविध प्रकार समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. या ब्लॉगमध्ये, आम्ही प्रत्येक स्वयंपाकघरात असलेल्या डाळीच्या आवश्यक वाणांचा शोध घेऊ.

विविध प्रकारच्या डाळांची नावे:

इंग्रजी नाव	हिंदी नाव
काळा चना	काळा चना
कबूतर वाटाणा (स्प्लिट)	तूर/अरहर डाळ
हिरवे हरभरे / मूग संपूर्ण	साबुत मूग
पिवळी मूग डाळ (स्प्लिट)	मूग डाळ
चणे (पांढरा)	काबुली चना
बंगाल ग्राम	चना डाळ
मिश्र डाळ	डाळ मिक्स करा
किडनी बीन्स	राजमा चित्रा
पतंग संपूर्ण	पतंग
हिरवी मूग डाळ (स्प्लिट)	चिल्का मूग डाळ
काळ्या डोळ्याची चवळी	चाळी
काळा हरभरा (संपूर्ण)	साबुत उडदाची डाळ
लाल किडनी बीन्स	लाल राजमा
लाल मसूर	मसूर डाळ
हिरवे वाटाणे	हरी मातर
स्प्लिट ब्लॅक ग्रॅम	उडदाची डाळ काळी
पांढरा हरभरा विभाजित करा	उडदाची डाळ पांढरी

1. काळा चना (काळा चना):

काळा चना, ज्याला काला चना म्हणूनही ओळखले जाते, ते लहान, गडद तपकिरी चणे आहेत ज्यात एक हार्दिक पोत आणि खमंग चव आहे. ते प्रथिने, आहारातील फायबर, जीवनसत्त्वे आणि लोह, मॅग्नेशियम आणि पोटॅशियम सारख्या खनिजांचा समृद्ध स्रोत आहेत.

काळ्या चन्याचे सेवन केल्याने वजन नियंत्रित करण्यात, पचनक्रिया सुधारण्यास आणि मधुमेह आणि हृदयविकार यांसारख्या जुनाट आजारांचा धोका कमी होण्यास मदत होते. ते त्यांच्या उच्च लोह सामग्रीमुळे ऊर्जा पातळी वाढवण्यासाठी देखील फायदेशीर आहेत, ज्यामुळे त्यांना अशक्तपणा असलेल्यांसाठी एक उत्तम आहार जोडला जातो.

2. तूर/अरहर डाळ (कबुतरा, वाटाणा):

तूर किंवा अरहर डाळ, ज्याला सामान्यतः कबूतर मटार म्हणून ओळखले जाते, हे भारतीय पाककृतीमध्ये मुख्य पदार्थ आहे. ही एक पिवळ्या रंगाची डाळ आहे ज्यात सौम्य, खमंग चव आहे. या प्रकारची मसूर विशेषतः प्रथिने, कार्बोहायड्रेट्स आणि आहारातील फायबरमध्ये समृद्ध आहे, ज्यामुळे ते एक उत्कृष्ट ऊर्जा स्त्रोत बनते.

त्यात पोटॅशियम, फॉस्फरस आणि मॅग्नेशियम सारख्या आवश्यक जीवनसत्त्वे आणि खनिजे देखील असतात. Tuar Dal चे नियमित सेवन पचनास मदत करू शकते, रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत करू शकते आणि कोलेस्टेरॉल कमी असल्यामुळे हृदयाच्या आरोग्यासाठी योगदान देऊ शकते.

3. हिरवे हरभरे / मूग संपूर्ण (साबुत मूग):

हिरवे हरभरे, ज्याला मूंग होल किंवा साबुत मूग असेही म्हणतात, हे लहान, हिरवे बीन्स आहेत जे पोषक तत्वांनी भरलेले असतात. त्यामध्ये प्रथिने, फायबर आणि अँटिऑक्सिडंट्स जास्त असतात, जे शरीराला मुक्त रॅडिकल्सपासून संरक्षण करण्यास मदत करतात. मूग संपूर्ण जीवनसत्त्वे आणि खनिजे जसे की व्हिटॅमिन बी 6, फोलेट, मॅग्नेशियम आणि जस्त देखील समृद्ध आहे.

हे पोषक घटक हृदयाच्या आरोग्यासाठी योगदान देतात, रक्तदाब व्यवस्थापित करण्यात मदत करतात आणि रोगप्रतिकारक शक्तीला समर्थन देतात. याव्यतिरिक्त, त्यांच्यातील उच्च फायबर सामग्री पाचन आरोग्यास प्रोत्साहन देते आणि वजन व्यवस्थापनास मदत करते.

4. पिवळी मूग डाळ स्प्लिट (मूग डाळ):

पिवळी मूग डाळ ही संपूर्ण हिरव्या मूग बीन्सची दुभंगलेली आणि हललेली आवृत्ती आहे. हे सहज पचण्याजोगे आहे आणि लवकर शिजते, त्यामुळे सूप आणि डाळांसाठी भारतीय स्वयंपाकात लोकप्रिय पर्याय बनतो.

या डाळीमध्ये प्रथिने आणि फायबरचे प्रमाण जास्त असते, चरबीचे प्रमाण कमी असते आणि त्यात बी जीवनसत्त्वे आणि पोटॅशियम आणि लोहासारखी खनिजे असतात. त्यांचे वजन आणि रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करू पाहणाऱ्यांसाठी हे विशेषतः फायदेशीर आहे. शिवाय, त्याची उच्च पोषक सामग्री निरोगी त्वचा आणि रोगप्रतिकारक कार्यास समर्थन देते.

5. काबुली चना (चूणा, पांढरा):

काबुली चना, ज्याला पांढरे चणे किंवा गरबॅन्झो बीन्स असेही म्हणतात, हे मोठे, बेज बीन्स आहेत जे त्यांच्या विविध प्रकारच्या पदार्थांमध्ये जसे की हुमस आणि छोले वापरण्यासाठी ओळखले जातात. ते प्रथिने, आहारातील फायबर आणि कार्बोहायड्रेट्सचे उत्कृष्ट स्त्रोत आहेत.

याव्यतिरिक्त, काबुली चणे लोह, मॅग्नेशियम आणि फोलेटसह जीवनसत्त्वे आणि खनिजांनी समृद्ध आहे. नियमित सेवन केल्याने पचन सुधारण्यास, वजन व्यवस्थापनास मदत करण्यात आणि अँटिऑक्सिडंट गुणधर्मांमुळे अनेक जुनाट आजारांचा धोका कमी करण्यात मदत होऊ शकते.

6. बंगाल हरभरा / चना डाळ:

बंगाल हरभरा, किंवा चना डाळ , काळ्या चण्यांची विभाजित आणि हलकी आवृत्ती आहे. त्याची गोड आणि खमंग चव आहे आणि विविध भारतीय पदार्थांमध्ये वापरली जाते.

ही डाळ प्रथिने, फायबर आणि ग्लायसेमिक इंडेक्समध्ये कमी असल्यामुळे रक्तातील साखर नियंत्रणासाठी फायदेशीर ठरते. त्यात लोह, फोलेट आणि मॅग्नेशियम सारखी महत्त्वपूर्ण जीवनसत्त्वे आणि खनिजे देखील असतात, जे हृदयाचे आरोग्य आणि पचनासह संपूर्ण आरोग्य आणि कल्याणासाठी योगदान देतात.

७. मिक्स डाळ:

मिक्स डाळ हे विविध डाळांचे मिश्रण आहे, जे विविध पोत, चव आणि पौष्टिक फायदे यांचे मिश्रण देते.

या मिश्रणात विशेषत: तूर डाळ, मूग डाळ, चणा डाळ आणि उडीद डाळ यांसारख्या मसूरांचा समावेश होतो, जे एक सर्वसमावेशक पोषक प्रोफाइल प्रदान करते. मिक्स डाळ सेवन केल्याने शरीराला प्रथिने, फायबर, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे मिळू शकतात, ज्यामुळे शरीराच्या विविध कार्यांना समर्थन मिळते जसे की रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया, पाचन आरोग्य आणि ऊर्जा पातळी.

8. किडनी बीन्स / राजमा चित्र:

किडनी बीन्स, किंवा राजमा, मोठ्या, किडनी-आकाराच्या बीन्स आहेत ज्यात मजबूत, नटी चव आहे, सामान्यतः उत्तर भारतीय पाककृतीमध्ये वापरली जाते. ते वनस्पती-आधारित प्रथिने, आहारातील फायबर आणि जटिल कर्बोदकांमधे उत्कृष्ट स्त्रोत आहेत.

याव्यतिरिक्त, त्यात लोह, पोटॅशियम आणि फोलेट सारखी महत्त्वपूर्ण जीवनसत्त्वे आणि खनिजे असतात. किडनी बीन्सचे नियमित सेवन केल्याने निरोगी कोलेस्टेरॉलची पातळी राखण्यास, हृदयाच्या आरोग्यास समर्थन देण्यास आणि वजन व्यवस्थापनास हातभार लावता येतो.

9. संपूर्ण पतंग:

मॉथ होल , ज्याला मटकी देखील म्हणतात, हे लहान, तपकिरी बीन्स आहेत जे त्यांच्या समृद्ध मातीच्या चवसाठी ओळखले जातात. ते उत्तर भारतीय पाककृतीमध्ये लोकप्रिय घटक आहेत आणि प्रथिने, आहारातील फायबर आणि जटिल कर्बोदकांमधे भरपूर असल्याने ते अत्यंत पौष्टिक आहेत.

त्यामध्ये पोटॅशियम, मॅग्नेशियम आणि फॉस्फरस सारख्या आवश्यक जीवनसत्त्वे आणि खनिजे देखील असतात. मॉथ होलचे नियमित सेवन पचन सुधारण्यास, वजन व्यवस्थापनास समर्थन आणि रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत करू शकते. याव्यतिरिक्त, त्यांच्या उच्च प्रथिने सामग्रीमुळे ते शाकाहारी आणि शाकाहारी लोकांसाठी त्यांच्या प्रथिनांचे सेवन वाढवू पाहणाऱ्यांसाठी एक उत्तम आहार पर्याय बनवतात.

10. हिरवी मूग डाळ स्प्लिट (चिल्का मूग डाळ):

हिरवी मूग डाळ स्प्लिट , ज्याला चिल्का मूग डाळ असेही म्हणतात, ही संपूर्ण हिरव्या हरभऱ्याची स्प्लिट आवृत्ती आहे, जी हिरव्या भुसाचा काही भाग राखून ठेवते. हे त्याच्या संपूर्ण भागापेक्षा किंचित अधिक नाजूक आहे आणि त्याला सौम्य चव आहे.

ही डाळ प्रथिने, आहारातील फायबर आणि कमी चरबीयुक्त आहे, ज्यामुळे वजन टिकवून ठेवू किंवा कमी करू इच्छित असलेल्या लोकांसाठी ती एक आरोग्यदायी निवड बनते. त्यात बी जीवनसत्त्वे आणि पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियम सारखी खनिजे देखील असतात, जे हृदयाचे आरोग्य सुधारून, पाचक आरोग्यास समर्थन देऊन आणि रक्तातील साखर नियंत्रणात मदत करून संपूर्ण आरोग्यासाठी योगदान देतात.

11. चवळी / काळ्या डोळ्याची चवळी:

चवळी, किंवा ब्लॅक आय कॉपिया, मध्यम आकाराच्या, क्रीम-रंगीत बीन्स आहेत ज्यावर विशिष्ट काळा डाग किंवा 'डोळा' असतो. ते स्वयंपाकासाठी वापरण्यात अष्टपैलू आहेत आणि प्रथिने, फायबर आणि लोहाने समृद्ध आहेत.

या बीन्स फोलेट, पोटॅशियम आणि इतर आवश्यक पोषक तत्वांचा एक चांगला स्रोत देखील आहेत, हृदयाच्या आरोग्यास हातभार लावतात, वजन व्यवस्थापनास समर्थन देतात आणि पाचन तंदुरुस्तीला प्रोत्साहन देतात. याव्यतिरिक्त, उच्च प्रथिने आणि कमी चरबीयुक्त सामग्री ब्लॅक आय काउपीस त्यांच्या आहाराची गुणवत्ता वाढवू पाहणाऱ्या व्यक्तींसाठी एक उत्कृष्ट खाद्य पर्याय बनवते.

12. उडीद काळे संपूर्ण/काळे हरभरे:

उडीद ब्लॅक होल , किंवा संपूर्ण काळा हरभरा, हा एक प्रकारचा काळ्या मसूराचा प्रकार आहे जो प्रथिने आणि लोहाच्या समृद्ध सामग्रीमुळे भारतीय स्वयंपाकात अत्यंत मूल्यवान आहे. हे फायबर, पोटॅशियम आणि बी जीवनसत्त्वे देखील समृद्ध आहे, जे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य, पाचन आरोग्य आणि ऊर्जा पातळीमध्ये योगदान देते.

डाळ मखनी सारख्या पारंपारिक भारतीय पदार्थांमध्ये उडीद ब्लॅक होलचा वापर केला जातो आणि इडली आणि डोसा पिठात बनवण्यासाठी देखील वापरला जातो, क्रीमयुक्त पोत आणि अद्वितीय चव प्रदान करते.

13. लाल किडनी बीन्स / लाल राजमा:

लाल किडनी बीन्स, किंवा लाल राजमा, त्यांच्या राजमा चित्रा समकक्षांसारखेच आहेत परंतु ते लाल रंगाचे आहेत आणि त्यांच्या समृद्ध, मजबूत चवसाठी ओळखले जातात.

ते वनस्पती-आधारित प्रथिने, फायबर आणि जटिल कर्बोदकांमधे उत्कृष्ट स्त्रोत आहेत, ज्यामुळे ते निरोगी रक्तातील साखरेची पातळी राखण्यासाठी आणि वजन व्यवस्थापनात मदत करण्यासाठी एक आदर्श अन्न पर्याय बनतात. याव्यतिरिक्त, लाल किडनी बीन्समध्ये भरपूर प्रमाणात लोह, पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियम असतात, जे हृदयाच्या आरोग्यास समर्थन देतात आणि ऊर्जा पातळी वाढवतात.

14. मसूर संपूर्ण (लाल मसूर):

मसूर होल, किंवा संपूर्ण लाल मसूर, लहान, केशरी-लाल मसूर आहेत ज्या त्यांच्या गोड, खमंग चव आणि लवकर शिजवण्याच्या वेळेसाठी ओळखल्या जातात.

ते प्रथिने, फायबर आणि लोहाचे उत्तम स्रोत आहेत, जे संतुलित आहारासाठी योगदान देतात, विशेषत: शाकाहारी आणि शाकाहारी लोकांसाठी. मसूर होलमध्ये फोलेट आणि मॅग्नेशियम सारख्या जीवनसत्त्वे आणि खनिजे देखील समृद्ध आहेत, जे हृदयाच्या आरोग्यास मदत करतात, पचनास मदत करतात आणि अशक्तपणा टाळण्यास मदत करतात.

15. हिरवे वाटाणे:

पारंपारिकपणे डाळ मानली जात नसली तरी, हिरवे वाटाणे सामान्यतः समान पदार्थांमध्ये जोडलेले पोत आणि गोडपणासाठी वापरले जातात.

त्यामध्ये प्रथिने, फायबर आणि सी आणि के सारख्या जीवनसत्त्वे जास्त असतात आणि त्यात लोह आणि मँगनीज सारखी खनिजे असतात. हिरवे वाटाणे पाचक आरोग्य सुधारू शकतात, वजन व्यवस्थापनास समर्थन देतात आणि त्यांच्यातील कमी चरबीयुक्त सामग्री आणि उच्च पोषक घनतेमुळे निरोगी हृदयासाठी योगदान देतात.

16. उडीद डाळ काळी / स्प्लिट काळे हरभरे:

उडीद डाळ ब्लॅक, संपूर्ण उडीद डाळीची दुभंगलेली आणि हललेली आवृत्ती, भारतीय स्वयंपाकात मोठ्या प्रमाणात वापरली जाते. हे प्रथिने, फायबर आणि बी जीवनसत्त्वे सारख्या जीवनसत्त्वे समृद्ध आहे, जे ऊर्जा चयापचय आणि मज्जासंस्थेच्या आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत.

या डाळमध्ये फॅट आणि कॅलरीज देखील कमी असतात, ज्यामुळे त्यांचे वजन पाहणाऱ्या किंवा मधुमेहाचे व्यवस्थापन करणाऱ्या व्यक्तींसाठी ती एक आरोग्यदायी निवड बनते. याव्यतिरिक्त, उडदाची डाळ काळी पचनास मदत करते आणि बऱ्याचदा आंबवलेले पदार्थ बनवण्यासाठी वापरली जाते, ज्यामुळे आतड्यांचे आरोग्य सुधारू शकते.

17. उडीद डाळ पांढरा स्प्लिट:

उडीद डाळीची ही स्प्लिट आणि हुल व्हर्जन आहे, जी त्याची काळी त्वचा गमावल्यानंतर पांढऱ्या रंगासाठी ओळखली जाते. हे भारतीय स्वयंपाकात मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते, विशेषत: डाळ बनवण्यासाठी आणि इडली किंवा डोसासाठी पिठात आंबवण्यासाठी.

त्याच्या काळ्या भागाप्रमाणे, उडीद डाळ पांढरा स्प्लिट प्रथिने, आहारातील फायबर आणि बी जीवनसत्त्वे समृद्ध आहे. हे पाचन आरोग्यास समर्थन देते, ऊर्जा वाढवते आणि उच्च पोषक सामग्रीमुळे त्वचा आणि केसांसाठी फायदेशीर आहे.

निष्कर्ष

शेवटी, विविध प्रकारच्या डाळांचा शोध घेणे हे केवळ स्वयंपाकाच्या विविधतेतील एक साहस नाही तर ते निरोगी, अधिक संतुलित आहाराच्या दिशेने एक पाऊल आहे. प्रथिने-पॅक केलेल्या चण्यापासून ते मसूर डाळीच्या नाजूक चवीपर्यंत, प्रत्येक प्रकार अद्वितीय फायदे आणि चव देतात जे तुमचे जेवण समृद्ध करू शकतात. तुमच्या स्वयंपाकघरात या आवश्यक प्रकारच्या डाळांचा समावेश केल्याने तुमच्याकडे कोणत्याही डिशसाठी बहुमुखी घटक तयार असल्याची खात्री होते, मग तुम्ही पारंपारिक भारतीय मेजवानी घेत असाल किंवा तुमच्या जेवणात पौष्टिक जोड शोधत असाल. लक्षात ठेवा, या डाळांचा आस्वाद घेण्याची गुरुकिल्ली म्हणजे वेगवेगळ्या पाककृतींचा प्रयोग करणे आणि तुमच्या चवीनुसार सर्वोत्तम असलेल्या डाळ शोधणे. म्हणून, आपल्या स्वयंपाकाच्या भांडारात या प्रकारच्या डाळांचा समावेश करण्यास अजिबात संकोच करू नका. अधिक अंतर्दृष्टी आणि पाककृतींसाठी, आमच्या ब्लॉगचे अनुसरण करत रहा. आणि तुमच्या आवडत्या डाळीचे पदार्थ आमच्यासोबत शेअर करायला विसरू नका. आम्हाला तुमच्याकडून ऐकायला आवडेल!