उच्च कोलेस्ट्रॉल: लक्षणे, कारणे आणि घरगुती उपचार

तुम्हाला माहीत आहे का की जवळपास 80% भारतीयांमध्ये कोलेस्टेरॉलची पातळी असामान्य आहे, ज्यामुळे त्यांना हृदयरोग आणि पक्षाघाताचा धोका जास्त असतो?

उच्च कोलेस्टेरॉल ही एक सामान्य स्थिती आहे ज्याचे योग्य व्यवस्थापन न केल्यास गंभीर आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. कोलेस्टेरॉल हा तुमच्या रक्तात आढळणारा एक फॅटी पदार्थ आहे. निरोगी पेशी तयार करण्यासाठी तुमच्या शरीराला काही कोलेस्टेरॉलची आवश्यकता असते, परंतु उच्च पातळीमुळे हृदयविकाराचा धोका वाढू शकतो. या ब्लॉगमध्ये, आम्ही उच्च कोलेस्ट्रॉल म्हणजे काय, त्याची लक्षणे, कारणे आणि त्याचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करण्यासाठी नैसर्गिक घरगुती उपचारांवर चर्चा करू.

उच्च कोलेस्ट्रॉल म्हणजे काय?

उच्च कोलेस्टेरॉल म्हणजे तुमच्या रक्तात जास्त कोलेस्टेरॉल असणे. कोलेस्टेरॉल तुमच्या रक्तातून प्रथिनांशी जोडलेले असते, ज्याला लिपोप्रोटीन्स म्हणतात. कोलेस्टेरॉलचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:

1. लो-डेन्सिटी लिपोप्रोटीन (LDL): बऱ्याचदा "खराब" कोलेस्टेरॉल म्हणून ओळखले जाते, LDL तुमच्या धमन्यांच्या भिंतींवर तयार होऊ शकते, ज्यामुळे त्या कठीण आणि अरुंद होतात. या बांधणीला प्लेक म्हणून ओळखले जाते, आणि ते रक्त प्रवाह कमी करू शकते किंवा अवरोधित करू शकते, ज्यामुळे हृदयाच्या समस्या उद्भवू शकतात.

2. हाय-डेन्सिटी लिपोप्रोटीन (HDL): "चांगले" कोलेस्टेरॉल म्हणून ओळखले जाणारे, HDL तुमच्या शरीराच्या इतर भागांमधून कोलेस्टेरॉल तुमच्या यकृताकडे परत नेण्यास मदत करते. यकृत नंतर आपल्या शरीरातून कोलेस्टेरॉल काढून टाकते. एचडीएलची उच्च पातळी हृदयविकाराचा धोका कमी करू शकते.

LDL कोलेस्टेरॉलची उच्च पातळी किंवा HDL कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी असल्याने तुमच्या हृदयविकार, स्ट्रोक आणि इतर आरोग्यविषयक समस्यांचा धोका वाढू शकतो.

उच्च कोलेस्टेरॉलची लक्षणे

उच्च कोलेस्टेरॉल हे धोकादायक असण्याचे एक कारण म्हणजे त्यात अनेकदा लक्षणे नसतात. हृदयविकाराचा झटका किंवा स्ट्रोक सारख्या गंभीर घटनेचा अनुभव येईपर्यंत बर्याच लोकांना त्यांच्यात उच्च कोलेस्ट्रॉल आहे हे समजत नाही. तथापि, अशी काही चिन्हे आहेत जी उच्च कोलेस्टेरॉल दर्शवू शकतात:

1. छातीत दुखणे: एनजाइना म्हणूनही ओळखले जाते, जेव्हा तुमच्या हृदयाला रक्तपुरवठा करणाऱ्या धमन्या प्रभावित होतात तेव्हा छातीत दुखू शकते. ही वेदना तुमच्या छातीत दाब किंवा दाबल्यासारखी वाटू शकते आणि तुमच्या हृदयाला पुरेसे ऑक्सिजनयुक्त रक्त मिळत नसल्याची चेतावणी चिन्ह आहे.

2. सुन्नपणा किंवा थंडपणा: तुम्हाला तुमचे पाय किंवा हात यांसारख्या अवयवांमध्ये सुन्नपणा किंवा थंडी जाणवू शकते. असे घडते कारण रक्त प्रवाह कमी झाल्यामुळे या भागांमध्ये रक्त पोहोचणे कठीण होते, हे सूचित करते की तुमच्या धमन्या ब्लॉक झाल्या आहेत.

3. Xanthomas: हे कोलेस्टेरॉलचे पिवळसर साठे आहेत जे त्वचेखाली तयार होऊ शकतात. ते अनेकदा डोळे, कोपर, गुडघे आणि कंडराभोवती दिसतात. Xanthomas हे दृश्यमान गुठळ्या किंवा पॅचेस आहेत जे तुमच्या रक्तातील कोलेस्टेरॉलची उच्च पातळी दर्शवू शकतात.

उच्च कोलेस्ट्रॉल कशामुळे होते?

उच्च कोलेस्टेरॉल कशामुळे होते हे समजून घेणे प्रतिबंध आणि व्यवस्थापनासाठी महत्त्वाचे आहे. येथे काही सामान्य कारणे आहेत:

1. खराब आहार

जास्त प्रमाणात सॅच्युरेटेड फॅट, ट्रान्स फॅट आणि कोलेस्ट्रॉल खाल्ल्याने तुमचे कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण वाढू शकते. या चरबीयुक्त पदार्थांमध्ये लाल मांस, पूर्ण चरबीयुक्त दुग्धजन्य पदार्थ आणि प्रक्रिया केलेले पदार्थ यांचा समावेश होतो. यामध्ये जास्त आहार घेतल्यास एलडीएल कोलेस्ट्रॉल वाढू शकते.

2. शारीरिक हालचालींचा अभाव

पुरेसा व्यायाम न केल्याने एलडीएल कोलेस्ट्रॉल वाढू शकते आणि एचडीएल कोलेस्ट्रॉल कमी होऊ शकते. नियमित शारीरिक हालचाली HDL कोलेस्ट्रॉल वाढवून आणि LDL कोलेस्ट्रॉल कमी करून निरोगी कोलेस्टेरॉलची पातळी राखण्यास मदत करते.

3. लठ्ठपणा

जास्त वजन किंवा लठ्ठपणामुळे एचडीएल कोलेस्ट्रॉल कमी करताना तुमचे एलडीएल कोलेस्ट्रॉल वाढू शकते. जास्त वजनामुळे तुमची एकूण कोलेस्टेरॉलची पातळी देखील वाढू शकते, ज्यामुळे निरोगी वजन राखणे महत्त्वाचे ठरते.

4. आनुवंशिकी

उच्च कोलेस्टेरॉल कुटुंबांमध्ये चालू शकते. तुमच्या पालकांना किंवा जवळच्या नातेवाईकांना उच्च कोलेस्ट्रॉल असल्यास, तुम्हालाही ते असण्याची शक्यता जास्त असते. हा अनुवांशिक घटक कोलेस्टेरॉलची पातळी नियंत्रित करणे अधिक आव्हानात्मक बनवू शकतो.

5. वय आणि लिंग

जसजसे तुमचे वय वाढते तसतसे तुमचे कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण नैसर्गिकरित्या वाढते. रजोनिवृत्तीपूर्वी, स्त्रियांमध्ये समान वयाच्या पुरुषांपेक्षा एकूण कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी असते, परंतु रजोनिवृत्तीनंतर, स्त्रियांच्या एलडीएल कोलेस्टेरॉलची पातळी अनेकदा वाढते.

उच्च कोलेस्ट्रॉल उपचार

उच्च कोलेस्टेरॉलचे व्यवस्थापन करण्यामध्ये अनेकदा जीवनशैलीतील बदल आणि काही प्रकरणांमध्ये औषधांचा समावेश होतो. उच्च कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करण्यात मदत करण्यासाठी येथे काही नैसर्गिक घरगुती उपचार आहेत:

1. हृदय-निरोगी आहार घ्या

तुमचे कोलेस्टेरॉल कमी करण्यास मदत करणाऱ्या पदार्थांवर लक्ष केंद्रित करा:

• बाजरी: हे प्राचीन धान्य, जसे की फॉक्सटेल बाजरी आणि फिंगर बाजरी , फायबर आणि आवश्यक पोषक तत्वांनी समृद्ध आहेत जे कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करण्यास आणि हृदयाचे आरोग्य सुधारण्यास मदत करू शकतात. बाजरी ग्लूटेन-मुक्त असतात आणि तांदूळ किंवा गव्हाच्या जागी वापरली जाऊ शकतात.
  
  
• बियाणे: फ्लॅक्ससीड्स , चिया बियाणे आणि भोपळ्याच्या बिया ओमेगा -3 फॅटी ऍसिडस्, फायबर आणि अँटिऑक्सिडंट्सचे उत्कृष्ट स्रोत आहेत. या बिया एलडीएल कोलेस्टेरॉल कमी करण्यास आणि हृदयाच्या आरोग्यास प्रोत्साहन देण्यास मदत करतात. ते स्मूदी, सॅलड किंवा दहीमध्ये जोडले जाऊ शकतात.
  
  
• ड्राय फ्रूट्स आणि नट्स: बदाम , अक्रोड आणि मनुका हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर आहेत आणि कोलेस्ट्रॉलची पातळी नियंत्रित करण्यात मदत करू शकतात. हे ड्राय फ्रूट्स आणि नट्स आवश्यक चरबी, फायबर आणि अँटिऑक्सिडंट्स देतात. त्यावर स्नॅक करा किंवा पौष्टिक वाढीसाठी ते तुमच्या डिशमध्ये जोडा.
  
  
• आयुर्वेदिक आणि हर्बल पावडर: मेथी , आवळा पावडर आणि अश्वगंधा पावडर यांसारख्या औषधी वनस्पतींचा वापर कोलेस्ट्रॉलची पातळी नियंत्रित करण्यासाठी आयुर्वेदात पारंपारिकपणे केला जातो. या औषधी वनस्पती पावडर स्वरूपात पाण्यात मिसळून किंवा जेवणात जोडल्या जाऊ शकतात.
  
  
• मसूर आणि कडधान्ये: आपल्या आहारात मसूर , चणे आणि सोयाबीनचा समावेश करा . यामध्ये फायबर आणि प्रथिने जास्त असतात आणि चरबी कमी असते, ज्यामुळे कोलेस्टेरॉलची पातळी नियंत्रित करण्यात मदत होते. सूप, सॅलड्स आणि मुख्य पदार्थांमध्ये त्यांचा वापर करा.

2. नियमित व्यायाम करा

दर आठवड्याला किमान 150 मिनिटे मध्यम-तीव्रतेचा व्यायाम करण्याचे लक्ष्य ठेवा, जसे की वेगाने चालणे, पोहणे किंवा सायकल चालवणे. व्यायाम एचडीएल कोलेस्ट्रॉल वाढवण्यास आणि एलडीएल कोलेस्ट्रॉल कमी करण्यास मदत करू शकतो.

3. निरोगी वजन राखा

अगदी कमी प्रमाणात वजन कमी केल्याने तुमची कोलेस्ट्रॉलची पातळी सुधारण्यास मदत होऊ शकते. निरोगी वजन मिळविण्यासाठी आणि राखण्यासाठी संतुलित आहार आणि नियमित शारीरिक हालचालींवर लक्ष केंद्रित करा.

4. तणाव कमी करा

खोल श्वास, ध्यान आणि योग यासारख्या विश्रांती तंत्रांचा सराव करा. तणाव कमी केल्याने कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी होण्यास आणि संपूर्ण आरोग्य सुधारण्यास मदत होते.

5. पुरेशी झोप घ्या

कमी झोप उच्च कोलेस्ट्रॉलमध्ये योगदान देऊ शकते. प्रति रात्र 7-9 तास झोपेचे लक्ष्य ठेवा आणि दर्जेदार विश्रांती सुनिश्चित करण्यासाठी चांगल्या झोपेच्या स्वच्छतेचा सराव करा.

निष्कर्ष

उच्च कोलेस्टेरॉल ही एक सामान्य परंतु गंभीर स्थिती आहे जी अनियंत्रित राहिल्यास लक्षणीय आरोग्य समस्या उद्भवू शकते. उच्च कोलेस्टेरॉल कशामुळे होते हे समजून घेणे आणि त्याची लक्षणे ओळखणे ही त्यावर नियंत्रण ठेवण्याच्या दिशेने पहिले पाऊल आहे. हृदयासाठी निरोगी आहार, नियमित व्यायाम आणि जीवनशैलीतील इतर बदल यासारख्या नैसर्गिक उपचारांचा अवलंब करून, तुम्ही तुमच्या कोलेस्टेरॉलची पातळी प्रभावीपणे व्यवस्थापित करू शकता आणि तुमचे एकूण आरोग्य सुधारू शकता.