गायी हा अनादी काळापासून आपल्या जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे. दूध, शेण, तूप, दही, लघवी यासारख्या विविध गाईच्या उत्पादनांसाठी आपण त्यांच्यावर अवलंबून राहिल्याने आपण आपल्या गायींशी जोडले आहे. यात आश्चर्य नाही की, भारतात, खेड्यापाड्यातील अनेक शेतकरी त्यांच्या गायींना कुटुंबाचा एक महत्त्वाचा भाग मानतात. आजही भारतातील अनेक ग्रामीण खेड्यांमध्ये गायींची पूजा केली जाते आणि त्यांना "गौ माता" असे संबोधले जाते हे तुम्ही साक्ष देऊ शकता!! कारण गायीला केवळ प्राणी म्हणून दाखवले जात नाही तर ती पृथ्वीवरील सर्वात महत्त्वाची मात आहे!
आपल्या धर्मग्रंथातही याचा उल्लेख आहे - श्रीमद-भागवतम् {SB Canto 1}
की सात माता आहेत:
१) खरी आई
२) अध्यात्मिक गुरुची पत्नी
3) ब्राह्मणाची पत्नी
4) राजाची पत्नी
५) गाय
६) नर्स
7) पृथ्वी
त्यामुळे आपल्या संस्कृतीत गायींना महत्त्व आहे! जगातील सर्वात मोठ्या दुग्ध उत्पादक देशाविषयी बोलायचे झाल्यास, जागतिक दूध उत्पादनात भारताचा वाटा 23% आहे. शिवाय, जेव्हा आपण भारतातील गाईच्या जातींच्या लागवडीबद्दल बोलतो तेव्हा आपल्याला आढळेल की बहुतेक गायी देसी जातीच्या आहेत ज्यापैकी गीर गायीने भारतातील देशी गायींच्या यादीत अव्वल स्थान पटकावले आहे.
गीर गाय म्हणजे काय?
गीर गाय ही गुजरातमधील गीर टेकड्या आणि काठियावाड जिल्ह्यातील जंगलातील गायीची भारतीय जात आहे. हे प्रमुख झेबू जातींपैकी एक आहे. गीर गायीच्या जातीला गीरच्या जंगलातून हे नाव पडले. गीर गाय केवळ भारतातच नाही तर देशाबाहेरही प्रसिद्ध आहे. अमेरिका, मेक्सिको, व्हेनेझुएला आणि ब्राझील सारखे अनेक आघाडीचे देश भारतातून या जातीची आयात करतात आणि तेथेही प्रजनन करण्यात यशस्वी झाले आहेत. या झेबू जातीचे प्रकार देखील आहेत आणि मूळ गीर गायीप्रमाणेच लोकप्रिय आहे. ही कुबड असलेली जात तणावग्रस्त परिस्थितींना अत्यंत सहनशील आणि उष्णकटिबंधीय प्राण्यांच्या रोगांना प्रतिरोधक आहे. तुम्ही हेल्थ ट्रेंड फॉलो करत असल्यास, A2 दूध हा तुमच्यासाठी नवीन शब्द नाही. गिर गाय ही A2 दुधाची सर्वात मोठी दूध देणारी आहे जी मानवांसाठी जादूच्या द्रवापेक्षा कमी नाही. व्हिटॅमिन A, B, D आणि Omega3 6, & 9, A2 सारख्या पोषक घटकांमध्ये अत्यंत समृद्ध असलेले दूध पचण्यास सोपे आहे आणि रोग प्रतिकारशक्ती वाढवणारे म्हणून काम करते.
गाईच्या मूळ प्रदेशावर अवलंबून, हा दुग्धजन्य प्राणी विविध प्रकारच्या गीर गायी मिळवतो ज्याची यादी खाली दिली आहे:
-
भदावरी
-
देसन
-
सोर्थी
-
गुजराती
-
सुरती
-
काठियावरी
-
ब्राह्मण जाती
शेवटच्या जाती व्यतिरिक्त, सर्व जाती मूळ भारतातील आहेत आणि त्यांचे नाव ते ज्या प्रदेशात आहेत त्या मूळ प्रदेशातून मिळाले आहेत. गुजरात राज्यातील जिल्ह्यांची समान नावे तुम्हाला सापडतील. पण शेवटची लागवड उत्तर अमेरिकेत केली जाते.
गीर गायीची मूलभूत वैशिष्ट्ये काय आहेत?
A2 दुधाचा प्रमुख स्त्रोत असल्याने, गीर गायी हा भारतातील एक महत्त्वाचा दुग्धजन्य प्राणी आहे. एक गीर गाय दररोज सरासरी 6-10 लिटर दूध देते. जेव्हा चांगले संगोपन केले जाते तेव्हा हे उत्पादन जास्तीत जास्त वाढवता येते. गीर गायीचे शारीरिक स्वरूप इतर गायींच्या जातींपेक्षा वेगळे आहे आणि तिच्या वैशिष्ट्यपूर्ण वैशिष्ट्यांसह सहजपणे ओळखले जाऊ शकते जसे की:
-
गीर गायीची सरासरी उंची 1.30 ते 1.35 मीटर असते तर गीर गायीचे शारीरिक वजन 400 ते 475 किलो असते आणि गीर बैलाचे वजन 550-650 किलो असते.
-
मूळ गीर गाय ही तिच्या विशिष्ट स्वरूपावरून ओळखता येते. त्याचे गोलाकार, घुमटाकार आणि उत्तल कपाळ आहे आणि प्रमुख नितंब आणि त्याचे खुर काळे आणि मध्यम आकाराचे आहेत.
-
गीर गायीला लोंबकळलेले आणि लांब कान असतात जे टोकाला पानांसारखे दुमडलेले असतात. त्याला वाकलेली आणि मागे वळलेली शिंगे आहेत.
-
मूळ गीर गायीचे एक वैशिष्ट्य म्हणजे लांब शेपूट. त्यांच्यापैकी काहींना लांब शेपूट असते जी जमिनीच्या पातळीपर्यंत पोहोचते.
-
गीर गायीचा रंग सामान्यत: लाल ते पिवळा ते पांढरा या श्रेणीमध्ये येतो. त्यांची त्वचा सैल, गुळगुळीत आणि चमकदार असते. ब्रिस्केटचा भाग मोठा आहे आणि पातळ त्वचेने झाकलेला आहे.
-
गीर गायीचा कुबडा वाकत नाही आणि सर्व देशी गायींमध्ये सर्वात मोठा आहे. कुबड्यातील सूर्य केतू नाडी सूर्यकिरणांच्या संपर्कात आल्यावर गायीच्या रक्तात सोन्याचे क्षार निर्माण करते.
प्रमुख दूध उत्पादकांमध्ये गीर गाय ही आवडती जात का आहे?
इतर देशी गायी आर्थिकदृष्ट्या परवडणाऱ्या असल्या तरी, गीर गायींपासून मिळणारे फायदे अतुलनीय आणि अप्रतिम आहेत. अत्यंत पौष्टिक A2 गाईचे दूध हे आपल्याला मिळणाऱ्या मुख्य फायद्यांपैकी एक आहे, परंतु गिर गाय हे प्रत्येक दूध उत्पादकाचे स्वप्नवत पशुधन का आहे हे अधोरेखित करणारी इतर कारणे शोधण्यासाठी अधिक शोध घेऊया:
1. एक अपवादात्मक जात
गीर गायी इतर देसी आणि जर्सी गायींपेक्षा वेगळ्या आहेत कारण त्यांच्या अद्वितीय दुधाचे गुणधर्म, जाडी आणि पोषक प्रोफाइल. ही जात जवळजवळ कोणत्याही हवामान परिस्थितीत टिकून राहू शकते. उष्णकटिबंधीय प्रदेशातील मूळ असल्याने, ते अनेक उष्णकटिबंधीय रोगांचा प्रतिकार करण्यास आणि टिकून राहण्यासाठी अधिक शक्तिशाली आहेत. ही अपवादात्मक जात तिच्या A2 दुग्धशक्‍तीसाठी ओळखली जाते, जी अत्यंत शिफारसीय आहे तसेच लैक्टोज असहिष्णु असलेल्यांसाठीही ती फायदेशीर आहे.
2. कृषी प्रयोजनासाठी
केवळ गीर गायीच नाही तर गीर बैल देखील त्यांच्या प्रचंड ताकद आणि शक्तीमुळे शेतीच्या कामासाठी उपयुक्त आहेत. खेड्यापाड्यात शेतकरी मातीची मशागत करण्यासाठी आणि शेतात इतर कामे करण्यासाठी गीर गायींची मदत घेतात. शेती आणि जिवंत साठ्याचे पाळीवीकरण झाल्यापासून, गायीच्या शेणाचा वापर नैसर्गिक खत म्हणून केला जातो जो नायट्रोजनमध्ये समृद्ध आहे ज्यामुळे माती आणि पिकांच्या वाढीला फायदा होतो. गीर गोमूत्र देखील खूप फायदेशीर आहे कारण त्यात अनेक औषधी गुणधर्म आहेत जे शरीराला फायदे देऊ शकतात. गोमूत्रात कॅल्शियम, अमोनिया, फ्लोराईड आणि फॉस्फरस यांसारखी अनेक ट्रेस खनिजे असतात.
3. नैसर्गिकरित्या सूर्य केतू नाडीने वरदान दिले आहे
गीर गाय आणि इतर भारतीय आणि आंतरराष्ट्रीय गायींमधील प्रमुख फरक म्हणजे नितंबाचे हाड आणि उंच कुबड. गीर गाईचा कुबडा सूर्य केतू नाडीशी (शिरा) जोडलेला आहे जो नैसर्गिक उपचार शक्तीशी संबंधित आहे. जेव्हा या गायी नैसर्गिक सूर्यप्रकाशाच्या संपर्कात येतात, तेव्हा ही रक्तवाहिनी गाईच्या रक्तातील द्रवपदार्थांमध्ये सोन्याचे मीठ सोडते ज्यामुळे गीर गायीच्या दुधापासून बनवलेल्या लोणी आणि तुपांना नैसर्गिक सोनेरी रंग येतो. हे क्षार मानव तसेच प्राण्यांमधील अनेक रोगांशी लढण्यास मदत करू शकतात.
भारतातील अनेक दूध उत्पादक आता देशी गीर गायींना प्रोत्साहन देत आहेत कारण त्यांच्यापासून त्यांना प्रचंड फायदा मिळतो. गीर गाय असणे म्हणजे मौल्यवान संपत्ती बाळगण्यासारखे आहे!! जर तुमच्याकडे योग्य वातावरण आणि पद्धतशीर पायाभूत सुविधा असतील तर त्यासाठी जा! नाहीतर आरोग्य सुधारण्यासाठी तुम्ही अत्यंत पौष्टिक A2 गिर गायीचे दूध किंवा A2 गिर गाय बिलोना तूप खाणे सुरू करू शकता!
